Displazia Zhvellimore e Kellkut ne Femije
Nje udhezues per pacientin mbi Displazine Zhvellimore te Kellkut ne Femije
Displazia Zhvellimore e Kellkut (DZHK), e njohur me
pare si displazia e bashkelindur e kellkut, eshte nje crregullim i
shpeshte qe prek foshnjat dhe femijet e vegjel. Ndryshimi qe ka pesuar
emertimi i semundjes tregon faktin qe DZHK eshte nje proces qe ndodh ne
kohe. Ajo zhvillohet qe ne jeten intrauteuterine (mbrenda ne miter) ose
gjate vitit te pare te jetes. Ajo mund te jete ose jo e pranishme ne
momentin e lindjes.
Ne kete situate verehet nje prishje e raportit normal midis kokes se
femurit dhe acetabulit (folese se kellkut). DZHK mund te prek te dy ose
nje kellk, mund te jete e nje rendesie mesatare ose te madhe. Ne rastet
mestare, e quajtur displazi e kellkut jo stable, koka e femurit eshte
ne fole por zhvendoset lehtesisht. Rastet me te renda koka e femurit
eshte pjeserisht ose plotesisht e zhvendosur. Nje zhvendosje e pjesshme
quhet subluksacion.
Udhezuesi ju ndihmon te kuptoni:
- Cila pjese e kellkut eshte e perfshire
- Nga cfare shkaktohet kjo gjendje
- Cilat jane alternativat e trajtimit
Anatomia
Cila pjese e kellkut eshte e perfshire?
Artikulacioni koksofemoral/kellku eshte vendi ku femurin(kocka e
kofshes) lidhet me pelvisin (legenin). Artikulacioni eshte i formuar nga
dy pjese. Pjesa e siperme e femurit ka formen e nje topi dhe quhet koka
femorale. Koka femorale futet ne fole ne legen te quajtur acetabul. Ky
artikulacion top-fole na lejon te levizim kemben tone ne shume drejtime
lidhur me trupin.
Shtypja normale e ushtruar dhe kontakti midis siperfaqeve te ketyre
dy pjeseve ndihmon keto dy pjese te artikulacionit te zhvillohen
normalisht. Pjesa me e madhe e acetabulit eshtekercore ne momentin e
lindjes. Koka e femuit ne brendesi te acetabulit ndihmon qe
artikulacioni te marre forme nderkohe qe zhvillohet. Ne DZHK kontakti i
zakonshem midis kokes femorale dhe acetabulit eshte i crregulluar.
Nje pozicion jonormal i kokes femorale rezulton ne nje kellk
displazik. Ndonjehere acetabuli eshte shume i ceket ose ne je kend
ndryshe nga ai i nje foleje normale. Ai nuk eshte ne gjendje te mbaje
koken femorale ne vend.
Nese problemi nuk diagnostikohet dhe nuk trajtohet heret, indet e
buta perreth kellkut fillojne te terhiqen. Mund te kete nderyshime ne
furnizimin me gjak te kellkut. Ndonjehere kellku tenton te formoje nje
fole tjeter te quajtur acetabul i rreme. Ne mungese te ligamenteve te
duhura, indeve te buta dhe kalpsules se artikulacionit qe mban ne vend
koken femorale, acetabuli i rreme krijon edhe me shume problem.
Shkaqet
Si zhvillohet ky problem?
Nuk ekziston nje factor i vetem i njohur si shkaktar i DZHK. Ne disa
raste eshte laksiteti ose lirshmeria e ligamenteve perreth
artikulacionit. Kjo mund te jete e trasheguar. Ne disa raste te tjera
pozicioni i foshnjes si gjate rritjes ne mitren e nenes ashtu edhe pas
lindjes mund te ndikoje ne menyren si formohet kellku.
Per shembull, paraqitja podalike (te ndenjurat ne fillim) kufizon
levizjes ne brendesi te mitres. Kjo gjithashtu vendos kellkun nje nje
pozicion qe perkulet, gjunjet drejt dhe kembet te bashkuara. Ky pozicion
ushtron presion jonormal mbi artikulacion, gje qe nuk lejon zhvillimin
normal.
Pozicioni i kellkut dhe levizjet e lira te tij jane te rendesishme
edhe ne muajt e pare pas lindjes. Ne kete mynyre kellku vashdon te
zhvillohet dhe formon nje fole te thelle perreth kokes femorale dhe nje
artikulacion stabel. Nje femije i mbajtur ne preherin e prinderve me
kellkun e perkulur dhe te hapur anash ka me pak mundesi per te zhvilluar
DZHK. Ne disa kultura femijet mbahen te mbeshtjelle me kembet e
bashkuara dhe te shtrira drejt. Nje femije qe harxhon nje periudhe te
madhe kohe ne kete pozicion eshte ne rrezik te larte per te zhvilluar
DZHK.
DZHK eshte shume me e shpeshte ne vajza sesa ne djem. Kjo mund te
jete e liidhur me ndryshimet hormonale. Estrogjeni dhe nje hormon i
quajtur relaksine i pranishem ne jeten intrauterine dhe gjate lindjes
mund te shkaktoje laksitet ose lirshmeri te gjeneralizuar te
ligamenteve. Kellku i e i majte ndikohet me shume se kellku i djathte.
Perseri, kjo eshte e lidhur me pozicionin para lindjes. Pozicioni me i
zakonshem i femijes ne miter eshte me kellkun e majte te pozicionuar
perbri shtylles kurrizore te nenes duke kufizuar ne kete menyre levizjet
e kellkut.
Femije me aftesi te kufizuar zhvellimore ose qe nuk levizin
normalisht dhe qe nuk ngrihen ne kembe per te ecur jane gjithashtu ne
rrezik per te zhvilluar DZHK.
Simptomat
Cfare ndjejne femijet me kete problem?
I sapolinduri, foshnja ose femija i vogel mund te mos kete asnje
simptome si dhimbja qe te sinjalizoje pranine e nje problem. Mund te
kete ndryshime ne menyren si duken kembet dhe te ndenjurat nga njera ane
ne tjetren. Ndonjehere problem nuk vihet re derisa femija fillon te
ece. Nese eshte e prekur vetem njera ane, femija mund te ece me nje
gjymtyre. Nese DZHK eshte e pranishme ne te dy anet, femija mund te
lekundet nga njera ane ne tjetren. Nese jane te zhvendosura ted y
kellket, ndonjehere behet shume e veshtire per te dalluar crregullimin
ne te ecuren e femijes.
Diagnoza
Diagnoza e hershme ne nje te sapolindur dhe ne femije te vegjel eshte
e rendesishme per te shmangur probleme te medha me vone. Ekzaminimi
fizik i kryer nga pediatri eshte mjeti me i mire diagnostikues. Te
gjithe te sapolindurit dhe femijet e vegjel duhet te ekzaminohen sa me
shpejt te jete e mundur. Foshnjave te lindur me paraqitje podalike ose
me histori familjare positive per DZHK duhet t’u kushtohet rendesi e
vecante.
Manovra specifike kryhen nga mjeku nderkohe qe femija eshte akoma ne
spital maternitet. Mjeku perpiqet te identifikoje shenja te nje kellku
jostabel. Dy provat fizike me te besueshme jane manovra e ORtolanit dhe
Testi Barlow. Keto prova jane menduar per te percaktuar nese kellku
rreshket Brenda dhe jashte acetabulit. Per te kryer kete test mjeku e
vendos femijen mbi shpine ne tavolinen e vizites. Me pas ai hap anash
gjunjet e femijes. Nese ndjehet qe kelllku mund te shtyhet jashte pjese
se pasme te acetabulit te foshnjes, kjo konsiderohet jonormale. Kjo
quhet testi Borlow pozitiv dhe eshte nje shenje per instabilitetin e
kellkut. Me hapjen e metejshme anash te kellkut, mjeku mund te ndjeje qe
koka e femurit rreshket perpara nderkohe qe kthehet ne fole. Kjo quhet
Manovra e Ortolanit positive dhe eshte nje shenje per instabilitet te
kellkut. Nese nje nga keto teste eshte positive, femija duhet mbajtur
nen vezhgim ose duhet trajtuar menjehere me nje korse te kembeve.
Per nje foshnje tre muajsh ose me shume, mund te kryhen testet Galeazzi ose Allis. Femija
vendose ne pzoicionin mbi shpine me kellkun dhe gjunjet te perkulur dhe
kembet te mbeshtetur mbi tavoline. Ekzaminues shikon per mosbarazi
midis gjunjeve. Nese njeri gju eshte me psohte se tjetri, ne anen qe
eshte me ulet mund te jete kellku i zhvendosur.
Duke qene se DZHK zhvillohet ne kohe, rekomandohen ekzaminime te
herepashershme. Kontrollet e femijeve te shendetshem duhet te perfshijne
dhe kontrolle te perseritura te kellkut. Kjo vazhdon derisa femija
fillon te ece normalisht pa shenja te tee cures ne nje gjymture ose te
ecur me lekundje. Mjeku gjithashtu kontrollon per ndryshime ne harkun e
levizjes se kellkut, pala te pabarabarta te lekures ne kofshe dhe te
ndenjura, dhe ndryshime ne gjatesine e kembeve nga njera ane ne tjetren.
Radiografia nuk eshte ekzaminim i besueshem ne te sapolindurpor mund
te kete vlere diagnostike ne femije me e rritur. Ekografia eshte me e
sakte ne 6 muajt e pare te jetes.
Trajtimi
Cilat jane alternativat e trajtimit?
Qellimi i trajtimit eshte mbajtja e kokes femorale ne kontakt te mire
me acetabulin. Nje kellk stable nxit nje zhvillim normal te folese qe
rrethon koken. Pozicioni i sakte i kellkut duhet te ruhet per aq kohe sa
duhet per te stabilizuar kellkun. Kellku duhet te Flektohet (perkulet)
95 grade dhe te abduktohet (hapet) te pakten 90 grade. Ky pozicion mban
koken e femurin ne pozicionin me te mire qe lejon ligamentet dhe
kapsulen e artikulacionit te forcohen.
Trajtimi Jokirurgjikal
DZHK trajtohet ne disa menyra ne varesi te moshes se femijes dhe
grades se situates. Ne 6 javet e para gjithacka qe eshte e nevojshme
mund te jete vetem vendosja e dy ose tre pelenave njeheresh. Nese
problemi vazhdon, nje korse e vecante e quajtur korseja Pavlik mund te
perdoret nga 3 deri ne 9 muaj. Korseja mban kellku ne fleksion dhe
abduksion (te perkulur dhe te hapur anash). Kjo mund te mbahet derisa
mjeku te mos e levisz me kellkun nga Brenda jashte folese. Ne femije me
te rritur, mund te perdoret radiografia per te konfirmuar qe kellku
eshte stabel.
Per femijet me vonese te zhvillimit, mund te nevojitet nje program
per t’i ngritur ne kembe. Kuti te vecanta mund te perdoren per ti
mbajtur ngritur ne kembe dhe per t’i dhene kellkut forcen mekanike qe i
nevojitet per t’u zhvilluar normalisht.
Kirurgjia
Ne femije me te medhenj se 6 muajsh korseja e Pavlik mund te mos
funksionoje. Femija mund te jete shume i madh per te mbajtur korsene ose
mund te jete shume aktiv per ta mbajtur gjate gjithe dites. Ne kete
grupmoshe, nje reduktim i mbyllur nen anestezi mund te jete opsioni me i
mire. Nese kellku nuk mund te reduktohet lehtesish, femija mund te
vendoset ne traksion per te liruar indet e buta perreth kellkut. Kur
kiruru mendon qe eshte koha per te reduktuar kellkun, femija meren ne
sallen operatore dhe vendoset nen anestezi te pergjitheshme. Aty kirurgu
leviz ngadale kellkun dhe veren nese mund ta vendose ate ne fole.
Fluoroskopia perdoret per te pare kockat e legenit dhe kellkun nderkohe
qe vendoset ne pozicion. Fluoroskopia eshte nje lloj radiorafie ku
kirurgu shikon imazhin ne nje monitor.
Ne momentin qe koka e femurit mund te vendoset lehtesisht ne fole,
femija vendoset ne allci nga mesi deri te gishtat e kembes. Kjo allci
perfshin te dy kembet ne menyre qe kellku te qendroje ne je pozicion-ne
fole nderkohe qe indet e buta perreth kellkut forcohen per te mbajtur
artikulacionin te vendosur ne vend. Allcia mund te jete e nevojshme per
disa muaj. Allcia zakonisht zevendesohet cdo dy jave-nje muaj. Cdo here
qe ndryshohet allcia, femija merret ne sallen operatore dhe vendoset
nen anestezi te pergjitheshme. Ky trajtim quhet reduktim i mbyllur.
Kirurgjia mund te jete e nevojshme kur kellku nuk mund te
stabilizohet dhe te mbahet ne fole. Kirurgjia pergjithesisht eshte e
nevojshme ne femije mbi 18 muajsh. Para kirurgjise, femija duhet
vendosur ne traksion per te liruar indet e buta perreth kellkut. Pastaj
femija vendoset ne allci te plote nga mesi deri ne gishta. Allcia mund
te duhet te mbahet ne pozicion per disa muaj. Nje reduksion i hapur
eshte nje procedure kirurgjikale e perdorur ne pjesen me te madhe te
femijeve nga mosha dy vjec e siper, kur displazia e kellkut nuk eshte
korrigjuar. Gjate ketij operacioni, kirurgu zhvendos cdo ind jonormal qe
pengon koken femorale te pershtatet Brenda acetabulit dhe pret cdo
ligament te shkurter ne kapsulen e artikulacionit. Kirurgu mund te
kryeje atenotomi, prerje te tendineve ose muskujve te kontraktuar dhe
te tendosur ne kete zone. Kjo bene qe te lirohen sturkturat e tendosura
perreth kellkutdhe lejon qe kellku te vendoset ne vend. Keto inde rriten
me ind fibroz nderkohe qe femija sherohet. Femija zakonisht vendoset ne
allci pas ketij lloji operacioni , te cilen duhet ta mbaje per disa
muaj.
Nje operacion i quajtur osteotomi derotacionale mund te jete i
nevojshem ne kete rast. Kjo procedure kirurgjikale konsiston ne prerjen
dhe rrotullimin e femurit per te thjeshtesuar vendosjen e kokes se
femurit ne brendesi te folese. Pasi kryhet kjo procedure, indet e buta
lirohen dhe forcat muskulare tentojne te mbajne koken femorale ne vend.
Perseri femija cendoset ne allci per disa muaj nderkohe qe kocka
sherohet. Nje tomografi mund te kryhet para se te hiqet allcia per te
konfirmuar qe kellku eshte ne vend. Tomografia eshte nje radiaografi e
vecante qe bene shume prerje te trupit. Kjo mundeson nje pamje me te
mire te acetabulit dhe te kellkut sesa nje radiografi e thjeshte.
Ne femije me te medhenj se 18 muajsh, problem kerkon kirurgji shtese
per te ndryshuar acetkocken e kofshes). Problemi ka qene i pranishem per
nje kohe te gjate dhe anatomia eshte zhvilluar ne menyre jonormale per
nje kohe me te gjate. Mjeku juaj mund te rekomandoje kirurgji per te
ndryshuar menyren qe acetabuli eshte vendosur ne kete situate.
Ekzistojne shume menyra te ndryshme per osteotomi pelvike qe jane
krijuar dhe perdoren akoma.
Disa tipe ostotomish perdoren per te vendosur acetabulin ne nje kend
me horizontal ne lidhje me dyshemene. Duke vepruar keshtu, koka femorale
ka me pak mundesi per te rreshkitur jashte dhe siper folese ne momentin
qe ushtrohet peshe mbi te. Kjo perfshin osteotomine Steele, Satler dhe
Pemberton.
Ne osteotomine Chiari, kocka e legenit direkt siper acetabulit pritet
per te lejuar kocken te rreshkase jashte dhe te formoje nje cati te re
mbi kellk. Kjo ndalon koken femorale te rreshkase siper dhe jashte
folese. Me kalimin e kohes ku raft i kockes siper acetabulit rimodelon
dhe formon nje acetabul me te thelle.
Osteotomia Staheli perdor nje graft kockor te vendosur direkt siper
kellkut per te krujuar nje cati te re me te gjere, ose nje raft siper
acetabulit. Kjo ndalon koken femorale te rreshkase siper dhe jashte
folese dhe gjate sherimit krijon nje sioerfaqe me te madhe dhe me
rezistente per te shperndare peshen qe transferohet nga koka femorale te
acetabuli dhe legeni. Osteotomia Dial nuk eshte shume e perhapur. Ne
kete procedure i gjithe acetabuli pritet dhe zhvendoset ne kendin me te
mire dhe pastaj lejohet te sherohet.
Femijet e vegjel kane nje aftesi te pabesueshme per t’u sheruar. Per
faktin qe skeleti eshte akoma duke u formuar, shume nga ndryshimet e
bera ne operacion do te rimodelohen ne menyre dramatike dhe do te
krijojne nje fole qe do t’i sherbeje femijes gjate moshes se rritur. Te
gjithe femijet qe kane nevoje per kirurgji per te korigjuar nje kellk
displazik kane nje rrezik me te madh per te bere artroze te kellkut ne
moshe te rritur. Shume prej tyre do te arrijne moshen 40-50 vjec para se
t’u fillojne probleme te rendesishme me kellkun. Disa te tjere mund te
mos perjetojne kurre probleme te tilla.
Rehabilitimi
Cfare duhet pritur pas trajtimit?
Rehabilitimi Jokirurgjikal
Femija ne nje korse Pavlik perfiton aq shume levizje sa eshte e
mundur- nderkohe qe kellku mbahet ne vend. Levizja lejon ushqyerjen e
keckes dhe kercit qe po zhvillohet ne brendesi te artikulacionit.
Terapisti do te rishikoje levizjet ne menyre qe te shmang levizje te
tilla qe te demtojne kellkun. Korseja duhet perdorur vazhdimisht derisa
kellku te jete stabel. Perdorimi mund te pakesohet gradualisht derisa ta
mbaje vetem gjate nates perpara se ta heq komplet.
Per nje foshnje qe mban korsene duhet bere kujdes qe te mos vendoset
me kembet me te abduktuara(te hapura) sec duhet. Abduksioni eshte
levizja kur kofshet happen duke u larguar nga njera tjetra. Korseja
Pavlik eshte krijuar per te mbajtur kembet te perkulura 95 grade dhe
kellkun te abduktuar ose te hapur 45 grade secila. Korseja mund te
shtrengohet shume duke hapur kembet me shume sec duhet. Nje abduksion i
sforcuar mund te bllokoje furnizimin me gjak te kokes femorale duke
shkaktuar nje situate te quajtur nekorze avaskulare. Ky eshte nje
komplikacion serioz qe mund te zgjas trajtimin e kellkut dhe mund te
krijoje probleme te tjera. Kirurgu juaj ose fizioterapisti mund t’ju
udhezoje se si duhet ta vendosni korsene Pavlik. Sigurohuni qe e keni
kuptuar kete procedure sic duhet. Nese keni pyetje mos hezitoni te
pyesni.
Pas Kirurgjise
Femija qe operohet nuk do jete ne gjendje te ece direkt pas
operacionit per shkak te allcise. Nje vrime e vecante hapet ne menyre qe
te lejohet femija i rritur te shkoje ne tualet. Femijet me te vegjel
vazhdojne te perdorin pelena. Fizioterapisti juaj do te ndihmoje
familjen me cdo mjet te vecante qe do te kene nevoje per gjerat e
perditeshme dhe transportin e femijes. Menyrat e vecanta qe duhet
mbajtur dhe pozicionuar femija do te rishikohen gjithashtu.
Kujdes i vecante duhet bere per te mos e lagur allcine me uje ose me
urine. Allcia duhet hequr dhe nderruar vetem nese femija rritet dhe ka
shenja qe allcia eshte e vogel ose nese ka te shenja te demtimit te
lekures. Femija duhet kontrolluar disa here cdo dite for ndryshime te
ngjyres se lekures ose ndjeshmerise. Dhimbja e kembeve, ftohja ose
mpirja e gishtave, ose pakesim i levizjes se kembeve duhet te jene
sinjalizuese per te njoftuar menjehere mjekun.
Terapia fizike eshte e rendesishme gjate periudhes postoperative ne
allci. Mundesi per te zhvilluar aftesi te medha motore eshte e kufizuar.
Terapisti do te monitoroje nga afer aftesite motore te medha dhe fine
per te pasur ne kontroll zhvillimin e tyre normal gjate kohes.
