Nje udhezues i pacientit per kemben e sheshte ne femije
Kemba e sheshte e njohur gjithashtu si pes planus pershkruan nje
gjendje ne te cilen harqet gjatesore ose terthore te kembes jane te rene
ose te sheshte. E gjithe shputa e kembes eshte ne kontakt me dyshemene
ose siperfaqen e tokes gjate qendrimit ne kembe, ecjes ose gjate
aktiviteteve te tjera ku peshohet mbi kembet. Kjo gjendje eshte
zakonisht e pranishme qe ne lindje (kongenitale) ne te dyja kembet. Ne
rastet qe eshte e prekur vetem nje kembe, problemi percaktohet si pes
planus ose kemba e sheshte unilaterale. Kur preken te dyja kembet
problemi percaktohet si pes planus ose kemba e sheshte bilaterale.
Ky udhezues do ju nidhmoje te kuptoni
- Cila pjese e kembes preket
- Si zhvillohet problem
- Si diagnostikohet kjo gjendje
- Cilat jane alternativat e trajtimit
Anatomia
Anatomia e kembes eshte shume komplekse. Kur cdo stukture punon ne
grup, kemba funksionon sic duhet. Kur demtohet nje pjese, ajo ndikon cdo
pjese tjeter te kembes duke krijuar problem. Ne rastet e deformimit te
kembes se sheshte, preken te gjitha kockat ligamentet dhe muskujt. Nje
kombinim ikockave te keqpozicionuara japin paraqitjen e kembes se
sheshte.
Kockat
Skeleti i kembes fillon me talusin, kocken e kycit qe formon nje
pjese te kycit te kembes. Dy kockat e kercirit, kocka e madhe-tibia dhe e
vogla-fibula, bashkohen te kyci i kembes per te formuar nje stukture
shume te qendrueshme te quajtur si artikulacioni mortis ose tenon.
Dy kockat qe formoje pjesen e pasme te kembes jane talusi dhe
kalkaneusi, ose kocka e thembres. Talusi lidhet me kalkaneusin ne
artikulacionin subtalar. Kyci i kembes lejon qe kemba te levize lart dhe
poshte.
Artikulacioni subtalar lejon kemben te leviz nga njera ane ne
tjetren. Individet me kembe te sheshte zakonisht kane levizje te shtuar
ne artikulacionin subtalar krahasuar me individet qe nuk kane kete
deformim. Fleksibiliteti i shtuar i artikulacionit subtalar rezulton ne
shume veorime kompensatore te kembes dhe kycit ne menyre qe kemba te
kete pozicionin e duhur gjate qendrimit ne kembe dhe gjate ecjes.
Pas kycit te kembes jane te vendosura pese kocka qe quhen kockat
tarsale. Kockat tarsale punojne bashke ne grup. Menyra sesi ato
pershtaten me njera tjetren eshte unike. Midis kockave tarsale ka disa
kyce. Kur kemba perdhridhe tne nje drejtim nga muskujt e kembes dhe te
kercirit, keto kocka kapen me njera tjetren duke formuar nje structure
shume te ngurte. Kur ato perdridhen ne drejtimin e kundert, ato
shkeputen dhe lejojne kemben te pershatet me cdo siperfaqe qe eshte ne
kontakt.
Ligamentet dhe tendinet
Ligamentet jane inde te buta me ane te te cileve kockat kapen me
njera-tjetren. Ligamentet jane shume te ngjashem me tendinet. Ndryshimi
mides tyre eshte se nepermjet tendineve realizohet kapja e muskujve me
kocken. Te duja keto struktura jane te formuara nga fibra te vogla te
perbera nga nje material i quajtur kolagjen. Fibrat e kolagjenit lidhen
me njera tjetren per te formuar nje sturkture te ngjashme me litarin.
Tendini i madh i Akilit eshte tendini me i rendesishem per
ecjen,vrapin dhe kercimin. Ai lidh muskujt e pulpes me kocken e thembres
per te bere te mundur ngritjen ne maje te gishtave. Tendini tibial
posterior lidh nje nga muskujt me te vegjel te kercirit me pjesen e
poshtme te kembes. Ky tendin ndihmon ne mbeshtetjen e harkut te kembes
dhe ben qe kemba te kthehet nga brenda. Mosfunksionimi i tendinit tibial
posterior eshte nje problem madhor ne rastet me pes planus.
Shume ligament te vogla mbajne te lidhura me njera tjetren kockat e
kembes. Pjesa me e madhe e ketyre ligamenteve jane pjese e kapsules
artikulare te cdo artikulacioni te kembes. Kapsula artikulare eshte nje
mbeshtjellje e tejdukshme qe formohet rreth cdo artikulacioni. Ajo
formohet nga ligamentet perreth kycit dhe nga indet e buta midis
ligamenteve qe mbushin hapesiren boshe dhe formojne kapsulen.
Kompleksi i ligamentit spring eshte shpesh i perfshire ne deformimin e
kembes se sheshte. Ky grup ligamentesh mbeshtet artikulacionin
talonavikular. Kompleksi i ligamentit spring bashkepunon me tendinin
tibial posterior dhe fascine plantare per te ndihmuar ne stabilizimin e
harkut gjatesor te kembes.
Mosfunksionimi i ligamenteve qe mbeshtet kete hark mund te
kontribuoje ne deformimin e kembes se sheshte. Demtimi, laksiteti
(lireshmeria) ose disfunksione te tjera te ligamenteve dhe tendineve
mund te coje ne deformim te kembes dhe/ose te kycit duke rezultuar ne
pes planus.
Muskujt
Pjesa me e madhe e levizjeve te kembes shkaktohet nga muskujt e forte
dhe tendinet e kercirit qe lidhen ne kembe. Kontraktimi i muskujve te
kercirit eshte menyra kryesore per te levizur kemben ne menyre qe te
qendrojme ne kembe, te ecim, vrapojme dhe te kercejme.
Ekziston nje numer i madh i muskjsh te vegjel ne kembe. Edhe pse keta
munskuj nuk i afrohen muskujve t evegjel ted ores per nga rendesia, ata
ndikojne ne menyren si levizin gishtat e kembes. Demtimi i disa prej
ketyre muskujve mund te shkaktoje problem.
Pjesa me e madhe e muskujve te kembes jane te organizuar ne shtresa
ne shputen e kembes (siperfaqja plantare). Aty ata lidhen me gishtat dhe
i levizin ato, nderkohe qe mbushin dhe shputen e kembes.
Shkaqet
Cilat jane shkaqet e ketij problem?
Kemba e sheshte fleksibel konsiston ne nje kembe qe duket e sheshte
nderkohe qe qendron ngritur por qe duket sikur ka hark kur kemba nuk
eshte mbeshtetur mbi dysheme. Ne disa raste perdoret termi hark i rene,
por mjeket preferojne te perdorin nje term me te sakte nga ana mjekesore
sic eshte pes planus.
Pjesa me e madhe e foshnjave dhe femijeve te vegjel kane kembe te
ngjashme me ate qe qhet kembe e sheshte. Kjo eshte normale. Para se te
formohen kockat, nje pjese e mire e kembes dhe kycit jane akoma te
perbera nga ind i bute, ind dhjamor dhe kerc. Harku i kembes akoma nuk
eshte formuar plotesisht. Kycet jane akoma shume te levizhshme ne
momentin qe femija fillon te ngrihet ne kembe. Ky eshte momenti qe
deformimi i kembes se sheshte behet i dukshem dhe prinderit mund te
shqetesohen se dicka nuk po zhvillohet sic duhet ne kemben e femijes se
tyre. Ne pjesen me te madhe te femijeve me rritjen do te zhduket ky
deformim. Edhe nese deformimi nuk korrigjohet plotesisht me mosheni ka
shume pak te ngjare qe femija te kete probleme ne te ardhmen.
Stersi dhe aktivitetet gjate femijerise se hershme jane ushtrimet e
nevojshme per te zhvilluar muskuj tendine, ligament dhe kocka normale ne
kembe dhe kycin e kembes. Por ne disa raste, harku nuk formohet dhe
kemba mbetet e sheshte dhe gjate moshes se rritur. Kemba e sheshte eshte
nje deformim qe ka tendence te jete i trasheguar ne familje.
Ekzistojne shkaqe te shumta te deformimit te kembes se sheshte. Nga
ana biomekanike, shume inde te buta duhette lidhen dhe te mbeshtesin
njeri tjetrin per te shmangur deformimin e kembes se sheshte. Rotacioni
tibial (rrotullimi i kockes se kercirit), vendosja e pjeses se pasme te
kembes, dhe pozicioni i kyceve te kembes, pjeses se mesme dhe te pasme
te kembes dhe kycit te kembes jane faktore te rendesishem. Nuk ka nje
shkak te mirepercaktuar te deformimit te kembes se sheshte.
Ne kemben e sheshte fleksibel, kockat zakonisht jane normale- por
ligamentet mbeshtetes jane te lirshem. Kycet jane me shume te levizshem
se normalisht. Nderkohe qe indet e buta, artikulacionet e vogla te
kembes dhe kyci i kembes mundohen te mbajne nje pozicion normal te
kembes, mbi to ushtrohet presion i rritur. Kjo mund te shkaktoje lodhje
dhe humbje te fuqise duke cuar ne renie te harkut te kembes. Kjo mund te
ndikoje ne vargun e strukturave anatomike ne te gjithe kemben.
Ekzistojne disa skaqe te rralla te kembes se sheshste qe ndikojne
kockat. Koalicioni Tarsal konsiston ne nje situatate ky dy ose me shume
kocka te kurrizit te kembes ose pjeses se pasme te kembes nuk formohen
mevete gjate zhvillimit. Ato mbeten telidhura bashke, duke alteruar ne
kete menyre strukturen kockore te kembes dhe duke limituar
fleksibilitetin e saj. Ky eshte nje lloj tjeter deformomi i kembes se
sheshte qe zakonisht quhet kemba e sheshte spastike. Kjo lloj kembe nuk
eshte elastike. Ne fakt, kemba eshte e ngurte si pasoje e lidhjeve
jonormale midis kockave te kembes. Kjo situate mund te shkaktoj dhimbje.
Simptomat
Cfare ndjejne pacientet me kete deformim?
Per pjesen me te madhe te femijeve deformimi i kembes se sheshte qe
eshte fleksibel nuk shkakton asnje simptome. Ata nuk ankojne dhimbje,
enjtje ose shqetesime ne kembe. Femijet me deformimin e kembes se
sheshte fleksibel mund te veshin kepuce te ndryshme nga nje person
normal por nuk ka asgje per t’u shqetesuar.
Ne raste te moderuara dhe te renda, pacienti mund te ankoje lodhje
dhe kembe te lodhura dhe te dhimbshme pasi gjendron gjate gjithe dites
ne kembe. Gajte ketyre periudhave ata mund te kufizojne aktivitetet e
tyre.
Ne raste me te renda ne vnedet ku ushtrohet presion i shtuar ne
pikat ku kockat kane kontakt me siperfaqe te forta, mund te formohen
kallo. Humbja e stabilitetit te artikulacioneve mund te alteroje
aftesine e kembes per te shperndare peshen gjate qendrimit ne siperfaqe
jo te sheshta.
Rrallehere, deformimi i kembes se sheshte mund te perkeqesohet me
moshen. Presion i shtuar mbi indet e buta perreth artikulacionit
(ligamentet,kapsula,tendinet dhe muskujt) mund te shkaktoje probleme te
tjera sic eshte keqpozicionim i kupes se gjurit (pateles) hallux valgus
dhe rotacion te gjurit dhe te kellkut.
Ne rastet kur deformimi i kembes se sheshte eshte si rezultat i
koalicionit tarsal situata eshte ndryshe. Kemba mund te jete e
dhimbshme. Femija mund te ankoje dhimbje te kembes dhe kycit te kembes
pas nje perdredhje te vogel dhe dhimbja nuk kalon brenda periudhes
normale te sherimit. Simptoma e dhimbje e kombinuar kjo me ulje te
levizshmerise dhe deformim te kembes se sheshte duhet te jene
sinjalizues per nje problem me serioz te kembes.
Diagnoza
Si e diagnostikojne mjeket kete problem?
Historia e semundjes dhe ekzaminimi objektiv jane mjetet me te
rendesishme qe nje mjek perdor per te diagnostikuar kete gjendje. Testet
klinike mund te behen per te diferencuar kemben e sheshte rigide nga
ajo fleksibel. Ekzaminuesi do te kontrolloje levizshmerine e pjeses se
perparme dhe te pasme te kembes dhe te kycit te kembes. Mund te verehet
dobesia muskulare dhe/ose kontraktura muskulare. Forma qe kane kepucet e
veshura mund ten a jape te dhena te rendeishme mbi kete gjendje.
Mund te kryhen radiografi, CT ose MRI por keto rrallehere jane te
nevojshme. Ekzaminuesi mund te jete ne gjendje te shoh dhe te ndjeje nje
zone prominente (te ngritur) me ndjeshmeri ne vendin ku eshte e
pranishme kocka navikulare aksesore. Radiografia do te tregoje nese ehte
kocka navikulare aksesore ose koalicioni tarsal pjese e problemit.
Nje test i thjeshte i quajtur shenjat e kembes se lagur mund te
kryhet ne zyren e mjekut ose ne shtepi. Pacienti vendos kemben ne uje
dhe pastaj e vendos öbi nje cope leter. Pasi le shenjen, kemba ngrihet
nga letra. Dikush me deformimin e kebes se sheshte do te lere nje shenje
te plote te kembes pasi shputa e kembes ben kontakt te plote me letren.
Mjeku mund t ekerkoje te ngriheni mbi nje kembe. Ju do te duhet te
qendroni mbi nje kembe dhe te ngriheni ne maje te gishtave. Ju do te
mund te ngriheni lehtesisht nga toka duke e mbajtur kalkaneusin (kocken e
thembres) ne mes me kthim te lehte nga brenda.
Trajtimi
Cilat jane alternativat e trajtimit?
Trajtimi Jokirurgjikal
Asnje trajtim mund te mos jete i nevojshem ne rastet me kembe te
sheshte te moderuar sidomos ne ato qe jane fleksibel.shpesh kjo situate
vetkorrigjohet gajte kohes qe femija rritet dhe zhvillohet. Femijet e
vegjel duhen nxitur qe te ecin me kembet zbathur ne cdo vend qe eshte e
sigurte ecja. Kjo do te rrise te dhenat ndjesore qe vijne ne kembe. Ne
te njejten kohe,ecja ne siperfaqe te ndryshme ndihmon ne rritjen e
forces dhe stabilitetit.
Per femije me te medhenj dhe te rritur nje modifikim i thjeshte i
kepuces mund te zvogeloje lodhejn dhe parehatine e kembes. Ne disa raste
mjafton te blesh kepuce me mbeshtetje te harkut te kembes. Perpiquni te
gjeni kepuce me mbeshtjetje te harkut, mbeshtetese te forte te thembres
dhe nje sholle fleksibel. Mbeshtjetja e harkut ndihmon ne uljen e
tensionit mbi tendinin tibial posterior. Terheqja e tendinit te akilit
ndihmon te mbahet levizshmeri normale e pjeses se pasme te kembes, gje
qe ndihmon ne mbajtjen ne pozicion te pjses se mesme te kembes.
Per paciente te tjere, nje shtroje e paraprodhuar mund te beje pune.
Qellimi eshte te mbeshtese kemben dhe te parandaloje terheqje te
metejshme te tendineve dhe ligamenteve te lirshem. Keto mbeshtetese nuk e
rikthejne deformimin structural dhe nuk ndertojne harkun duke u mbajtur
veshur per nje kohe te gjate. Keto shtroje ndihmojne thjeshte qe kepuca
te pershtatet me mire me kemben dhe te mbeshtese strukturat e kembes.
Permiresimi i pozicionimit mund te heqe tensionin nga indet e buta, te
pakesoje lodhjen dhe te permiresoje biomekaniken e qendrimit ne kembe
dhe te te ecures.
Trajtimi i metejshem nuk do te jete i nevojshem per deformimin e
kembes se sheshte fleksibel. Rrallehere nevojitet kirurgjia per kete
gjendje. Pacientet me simptoma te renda qe nuk i pergjigjen terapise
conservative mund te perfitoje nga vleresime dhe trajtime te metejshme
ortopedike. Ne raste te rralla nderhyrja kirurgjikale mund te
rekomandohet nderhyrje kirurgjikale per te korrigjuar problemin dhe per
te rimodeluar kemben.
Kirurgjia
Per femijet qe kane tendinin e Akilit te shkurter, nje program
ushtrimor per terheqjen e tij ose hedhjet ne seri mund te
reduktojnepresionin mbi kocken e talusit dhe te lehtesojne dhimbjen ne
menyre domethenese. Ne raste te renda te kembes se sheste mund te jete e
nevojshme kirurgjia per te rindertuar harkun e kembes ose per te
ngjitur kockat me njera tjetren. Kjo eshte shume e rralle duke qene se
trajtimi konservativ zakonisht mjafton.
Femijet me koalicion tarsal ose me kocke navikulare aksesore kerkojne
vleresim ortopedik dhe menaxhim. Kirurgjia kryhet per te korrigjuar
problemin ne vitet e hershme te adoleshences (para maturimit te
skeletit).
Rehabilitimi
Cfare pritet pas trajtimit?
Rehabilitimi Jokirurgjikal
Kemba e sheshte e verejtur ne femije te vegjel qe sapo kane filluar
te ecin zgjidhet vete me kalimin e kohes. Veprimi i shtrengimit te
gishtave per te mbajtur ekuilibrin dhe per te pasur mbeshtetje gjate
zhvillimit te kockave formon harqet.
Per femije me te rritur qe kane akoma kemben e shehste, ushtrimet e
terheqjes dhe fuqizimit nuk do te formojne harqet aty ku ata nuk jane te
pranishem anatomikisht. Por keto aktivitete mund te ndihmojne per te
lehtesuar ndonje dhimbje api parehati qe mund te shkaktohet nga kjo
gjendje. E njejta eshte e vertete per cdo shtroje mbeshtetese qe mund te
perdoret.
Pas Kirurgjise
Kirurgjia korrigjuese kryhet vetem ne raste te renda, me dhimbje dhe
pozicione te papershtatshme te kemben. Kjo eshte shume e rralle.
Kirurgjia rikonstruktuese per koalicionin tarsal ose kocken navikulare
aksesore kerkon nje periudhe immobilizimi ne allci e ndjekur nga
rehabilitimi per te rifituar fuqine e kembes dhe kycit te kembes. Ne
disa raste, nevojitet me shume se nje operacion nderkohe qe femija
rritet dhe zhvillohet. Qellimi eshte eleminimi i dhimbjes dhe
stabiliteti i artikulacionit.
