Sindroma e Tunelit Karpal
Sindroma e Tunelit Karpal eshte nje problem i shpeshte qe prek doren
dhe kycin e dores. Simptomat fillojne kur nervi median shtypet ne
brendesi te tunelit karpal te kycit, nje situate mjekesore e njohur si
neuropatia kompresive. Cdo situate qe zvogelon diametrin e tunelit
karpal ose zmadhon indet ne brendesi te tunelit mund te shkaktoje
simptoma te Sindromes se Tunelit Karpal.
Kjo sinfrome ka marre shume vemendje vitet e fundit per shkak te
sugjerimeve qe kjo mund te jete e lidhur me pune qe kerkojne perdorim te
vazhdueshem te duarve, si psh puna ne tastieren e kompjuterit ose pune
montuese. Ne fakt, shume individe zhvillojne kete situate pavaresisht
nga puna qe bejne.
Ky udhezues do ju ndihmoje te kuptoni:
- Ku ndodhet tuneli karpal
- Si zhvillohet sindroma e tunelit karpal
- Si mund te trajtohet kjo gjendje
Anatomia
Ku ndodhet tuneli karpal dhe cili eshte funksioni i tij?
Tuneli karpal eshte nje hapje nga kyci per ne dore qe formohet nga
kockat e kycit te dores ne njeren ane dhe ligament karpal transvers ne
anen tjeter. Ligamentet ldihin kockat me njera-tjetren. Kjo hapje formon
tunelin karpal.
Nervi median kalon permes tunelit karpal ne dore. Ai i jep ndjeshmeri
gishtit te madh, gishtit tregues, gishtit te mesit dhe gjysmes se
gishtit te unazes. Ai gjithashtu dergon nje dege nervore per te
kontrolluar muskujt tenar te gishtit te madh. Muskujt tenar ndihmojne ne
levizjen e gishtit te madh dhe lejojne te prekni mollezen e gishtit te
madh me majen e cdo gishti tjeter te te njejtes dore.
Nervi median dhe tendinet flektore kalojne permes tunelit karpal.
Nervi median qendron mbi tendinet, direkt nen ligamentin karpal
transvers. Tendinet flektore jane te renndesishem sepse lejojne levizjen
e gishtave, gishtit te madh dhe dores, si psh mbledhja e dores grusht.
Tendinet jane te mbuluara nga nje material i quajtur tenosinovium.
Tenosinoviumi eshte nje mbulese e rreshkiteshme qe lejon tendinet te
rreshkasin mbi njeri tjetrin gjate kontraktimit dhe leshimit per
levizjet e dores dhe te gishtave.
Shkaqet
Cfare e shkakton sindromen e tunelit karpal?
Cdo situate qe shkakton zvogelim te hapesires se tunelit karpal ose
rrit permasat e indeve ne brendesi te tunelit mund te shkaktoje
simptomat e sindromes se tunelit karpal. Tuneli karpal nuk ka aftesi te
zjgerohet keshtu gje cdo situate qe shakton presion jonormal ne tunel
prodhon simptomat e sindromes se tunelit karpal. Dhe cdo rritje e
presionit ne brendesi te tunelit karpal mund te pakesoje rrjedhen e
gjakut qe ushqen nervin duke shkaktuar humbje te funksionit te nervit.
Tipe te ndryshme Artriti mund te shkaktojne enjtje dhe presion ne
tunelin karpal. Menyra sesi njerezit kryejne detyrat e tyre mund t’i
vere ne rrezik per probleme te sindromes se tunelit karpal. Disa nga
keto rreziqe jane:
- Forca
- Postura
- Vendosja e kycit ted ores
- Aktivitete te perseritura
- Temperatura
- Vibracionet (dridhjet)
Nje nga keto rreziqe i vetem mund te mos shkaktoje probleme. Por
kryerja e nje pune qe perfshin disa nga keta faktore mund ta shtoje
rrezikun. Dhe sa me gjate qe individi eshte i ekspozuar ndaj ketyre
faktoreve te rrezikut aq me e larte eshte mundesia per te pasur probleme
me sindromen e tunelit karpal. Gjithsesi, shkencetaret mendojne se
faktore te tjere si duhanpirja, obeziteti dhe konsumimii kafeines mund
te jene faktore me te rendesishem ne zhvillimin e sindromes se tunelit
karpal.
Me shembuj te tjere, sindroma e tunelit karpal fillon kur
tenosinoviumi eshte i trashur si pasoje e irritimit ose inflamacionit.
Kjo shakton rritje te presionit ne brendesi te tunelit karpal. Tuneli
karpal nuk mund te zgjerohet si pergjigje ndaj enjtjes duke shkaktuar
keshtu shtypje te nervit median perkundrejt ligamentit karpal transvers.
Nese presioni vazhdon te rritet nervi nuk eshte me ne gjendje te
funksionoje normalisht.
Kur presioni mbi nervin median rritet, rjedha e gjakut ne mbulesen e
jashtme te nervit ngadalesohet dhe mund te nderpritet plotesisht. Termi
mjekesor per kete gjendje eshte iskemia. Ne fillim preket vetem mbulesa e
jashtme e nervit. Por nese presioni vazhdon te rritet pjesa e
brendeshme e nervit fillon te trashet. Ne brendesi te nervit fillojne te
formohen qeliza te reja (fibroblaste) dhe krijojne indin cikatricial.
Mendohet se kjo shakton ndjesine e dhimbjes dhe mpirjes ne dore. Nese
presioni hiqet menjehere, simptomat zhduken shume shpejt. Nese presioni
nuk hiqet menjehere mund te ngadalesoje ose te ndaloje mundesine qe
nervi ka te marr veten.
Trauma si thyerja e kycit, frakture/zhvendosje, ineksioni, djegia ose
demtimet termike, crregullimet hemoragjike, dhe demtimet nga injeksione
me presion te larte mund te shkaktojne nje situate te quajtur sindroma
akute e tunelit karpal. Kjo eshte shume me e rralle se sa neuropatia
kompresive kronike e shaktuar nga faktoret e riskut te pershkruar me
siper.
Nje demtim traumatic mund te shkaktoje enjtje dhe presion te shtuar
ne brendesi te tunelit karpal. Hapesira brenda tunelit mund te
reduktohet gjithashtu pas thyerjes ose dislokacionit/zhvendosjes se tij
nese kocka shtyn ne drejtim te tunelit. Kockat e thyera te kycit ted
ores mund te shkaktojne sindromen e tunelit karpal ne nje moment te
mevonshem nese fragmentedte sheruara krijojne irritim jonormal mbi
tendinet flektore.
Situate te tjera ne organizem mund te shkaktojne gjithashtu sindromen
e tunelit karpal. Diabetiket mund te raportojne simptoma te sindromes
se tunelit karpal e cila mund te jete nga nje problem i nervit e quajtur
neuropati ose nga presioni qe ushtrohet mbi nervin median. Individet me
ulje te funksionit tiroid (hipotiroidizem) jane me te predispozuar ndaj
sindromes se tunelit karpal. Tumoret ose kistet ne kucin e dore, ne
tendine ose ne tunelin karpal gjithashtu mund te shkaktojne sindromen e
tunelit karpal.
Simptomat
Si ndjehen pacientet me sindrome te tunelit karpal?
Nje nga simptomat me te hershme te sindromes se tunelit karpal eshte
ndjesia e shpimit te gjilperes dhe mpirja ne zonat qe inervohen nga
nervi median. Kjo ndiqet ne menyre tipike nga nje dhimbje e besdisur dhe
e paqarte aty ku nervi jep ndjeshmeri ne dore. Dora mund te filloje te
ndjehet si e pergjumur sidomos ne mengjes heret pas gjumit te nates.
Ne rastet me sindrome akute te tunelit karpal, simptomat jane te
papritura dhe te forta, qe ndodhin brenda disa oreve ne vend te javeve
ose muajeve ne rastet kronike te ketij problemi.
Pavaresisht nese eshte akute apo kronike, dhimbja e lidhur me
sindromen e tunelit karpal mund te perhapet deri siper ne shpatulle.
Nese situate perparon, muskujt tenar te gishtit te madh dobesoen, dile
bere qe dora te tjere e ngathet ne kapjen e nje gote apo filxhani. Nese
presioni ne brendesi te tunelit karpal vazhdon te rritet, muskujt tenare
mund te fillojne te atrofizohen (dobesohen).
Prekja e mollezes se gishtit te madh me majat e gishtave te tjere
behet e veshtire, duke veshtiresuar keshtu kapjen e sendeve si timoni,
gazeta ose telefoni.
Diagnoza
Si e percaktojne mjeket kete situate?
Mjeku juaj fillon me vleresimin duke marre historine e semundjes e
ndjekur kjo nga ekzaminimi fizik i pacientit. Pershrimi i simptomave nga
ana juaj dhe ekzaminimi fizik jane dy pjeset me te rendesishme per
vendosjen e diagnozes se sindromes se tunelit karpal. Pergjithesisht,
pacientet ankohen fillimisht per zgjim ne mes te nates me dhimbje dhe
nje ndjesi sikur e gjithe dora eshte ne gjume.
Ekzaminimi i kujdesshem zakonisht tregon e gishtii vogel nuk eshte i
prekur. Kjo mund te jete nje pike kyce per te vendosur diagnozen. Nese
zgjoheni me doren tuaj te pergjumuri pickoni gishtin e vogel per te pare
nese eshte i mpire gjithashtu dhe sigurohuni qe t’ia tregoni mjekut
tuaj kete fakt. Ankesa te tjera perfshijne mpirjen gjate perdorimit ted
ores per aktivitete te kapjes/shtrengimit te objekteve si fshirja,
ngarja e makines ose perdorimi i cekicit.
Nese simptomat tuaja fillojne pas nje demtimi traumatic te kycit te
dores, mund te nevojitet nje radiografi per te kontrolluar per nje
frakture te kockes ose frakture me zhvendosje.
Nese nevojitet me teper informacion per te vendosur diagnozen, mund
te kerkohet ekzaminimi elektrik i nervave te kycit te dores. Ekzistojne
teste te ndryshme per te pare si punon nervi median duke perfshire ketu
testin e matjes se shpejtesise se percjellshmerise nervore. Ky test mat
sa shpejt kalojne impulse nervore permes nervit.
Trajtimi
Cilat jane alternativat e trajtimit per sindromen e tunelit karpal?
Academia Amerikane e Kirurgeve Ortopede ka publikuar udhezues mbi
trajtimin e sindromes se tunelit karpal. Keto udhezues tregojne evidence
te kerkimeve te fundit dhe jane te perfshira ne kete artikull.
Trajtimi Jokirurgjikal
Aktivitetet qe shkaktojne simptomat tuaja duhen ndryshuar ose nese
eshte e mundur te nderpriten. Shmangni levizje te perseritura ted ores,
kapje te sendeve te renda, mbajtja ne dore e objekteve qe dridhen dhe te
punuarin me kycet e duarve te perkulur poshte anash. Nese jeni
duhanpires konsultohumm-ni me mjekun tuaj per menurat sesi mund ta lini
duhanin. Nese jeni mbipeshe, dobesohuni. Reduktoni konsumin e kafeines.
Nje mbajtese (korse) e kycit ted ores ul ne disa raste simptomat ne
fazat e hershme te sindromes se tunelit karpal. Korseja e mban kycin ne
pozicion qetesie, jo te perkulur mbrapa ose poshte. Kur kyci ndodhet ne
kete pozicion tuneli karpal merr diametrin e tij maksimal dhe ne kete
menyre nervi ka hapesiren me te madhe te mundshme ne brendesi te tunelit
karpal. Korseja mund te jete e dobishme vecanerisht per te lehtesuar
mpirjen dhe dhimbjen qe ndjehet gjate nates sepse nuk lejon qe dora juaj
te perdridhet poshte nderkohe qe flini. Mbajtesja e kycit mund te
mbahet dhe gjate dites per te qetesuar simptomat dhe liruar tunelin
karpal.
Medikamentet antiinflamatore mund te jene ndihmese per te kontrolluar
enjtjen dhe per te pakesuar simptomat e sindromes se tunelit karpal.
Ketu perfshihen medikamente te zakonshme si aspirina dhe ibuprofeni.
Antiinflamatoret josteroid oral mund te perdoren gjithashtu per te
qetesuar dhimbjet. Disa lloje ushtrimet mund te ndihmojne pet e
parandaluar ose te pakten kontrolluar simptomat e sindromes se tunelit
karpal.
Nese keto masa te thjeshta nuk japin rezultat per kontrollin e
simptomave, mund te sugjerohet nje injeksion me kortizon ne tunelin
karpal. Ky medicament perdoret per te pakesuar enjtjen ne tunel dhe per
te qetesuar simptomat perkohesisht.
Nje injeksion me kortizon mund te ndihmoje ne lehtesimin e simptomave
dhe mund te ndihmoje mmjekun ne vendosjen e diagnoses. Nese ju nuk
qetesoheni perkohesisht pas injeksionit kjo mund te tregoje se simptomat
tuaja shkaktohen nga ndonje problem tjeter. Kur simptomat zhduken pas
injeksionit, k ate ngjare qe ato shkaktohen nga problem me tunelin
karpal. Disa mjeke mendojne qe ku eshte nje sinjal qe tregon se nje
clirim kirurgjikal i ligamentit karpal transvers do te ishte zgjidhja e
duhur.
Mjeku juaj mund te sugjeroje qe te punoni me nje fizioterapist.
Qellimi kryesor i trajtimit eshte te pakesohen ose eleminohen shkaqet qe
shkaktojne presion ne tunelin karpal. Terapisti juaj mund te
kontrolloje vendin tuaj te punes dhe menyren si realizoni deturat tuaja.
Mund te jape sugjerime mbi pozicionet e shendeteshme te trupit dhe te
kycit ted ores, ushtrime ndihmese, dhe udhezime sesi mund te parandaloni
problemet ne te ardhmen. Gjithashtu ju mund te trajtoheni per uljen e
inflamacionit per te beret e mundur levizjen normale te tendineve dhe
nervit median ne brendesi te tunelit karpal.
Kirurgjia
Nese deshtojne te gjitha perpjekjet per te kontrolluar simptomat
tuaja, mund te rekomandohet kirurgjia per te pakesuar presionin e
ushtruar mbi nervin median. Kirurgjia mund te mos jete e keshillueshme
nese demtimi i nervit eshte i perparuar. Dhimbje dhe mpirja e
vazhdueshme mund te mos largohen edhe pas kirurgjise. Nese keni atrofi
muskulare dhe dobesi dhe/ose humbje te ndjeshmerise, ju mund te mos
jene nje kandidat i mire per kirurgjine.
Kirurgjia gjithashtu mund te mos rekomandohet ne rastet kur
ekzaminimi eklektrodiagnostik tregon rezultate normale. Ne raste te
tilla, pacientet qe kerkojne lehtesim te dhimbjes mund te keshillohen te
vazhdojne me terapine konservative.
Ne rastet me sindrome akute te tunelit karpal, rekomandohet menjehre
kirurgjia per te dekomprimuar nervin dhe per ta shpetuar ate nga demtimi
i perhershem. Kjo quhet procedura dekomprimuese-nervshpetuese. Nese nje
pacient kalon nje demtim traumatic te kycit ose demtim ted ores me
simptoma qe perkeqesohen dhe humbje progressive te funksionit ted ores,
nevojitet lirim i tunelit karpal.
Ne rastet kur kirurgjia eshte e nevojshme, jane hartuar procedura te
ndyshem per te liruar presionin qe ushtrohet mbi nervin median. Ne kete
menyre permiresohet furnizimi me gjak i nervit dhe pjesa me e madhe e
pacienteve ndjejne lehtesim te simptomave te tyre. Gjithsesi, nese
presioni mbi nervin median ka qene i pranishem per nje kohe te gjate dhe
nervi mund te jete trashur ne ate pike qe sherimi pas kirurgjise eshte
shume i ngadalte.
Lirimi I Hapur
Procedura standarte kidurgjikale e sindromes se tunelit karpal quhet
lirim i hapur. Per procedurat e hapura kirurgjikale perdoret nej
incision i vogel ne lekure ne pjesen e perparme te kycit dhe ne
pellemben e dores. Duke bere nje incision te hapur, kirurgu ka mundesi
te shoh strukturat e kycit te dores dhe te operoje me kujdes. Kirurgu
pret ligamentin karpal transvers ne menyre qe te heqe presionin mbi
nervin median.
pas ndarjes se ligamentit karpal transvers, kiurgu qep vetem lekren
dhe le te ndare fundet e lire te ligamentit karpal transvers. Fundet e
lira lihen te ndara per te mos krijaur presion mbi nervin median. Me pas
hapesira midis dy fundeve te ligamentit mbushet me ind cikatrical
(fibroz)
Lirimi Endoskopik
Disa kirurge perdorin nje procedure me te re te quajtur Lirimi
Endoskopik i Tunelit Karpal. Kirurgu pret lehtesisht lekuren per te bere
dy hapje te vogla per te futur endoskopin. Endoskopi eshte nje kamer
televizive e holle e ndertuar nga fibra optike qe lejon kirurgun te shoh
ne brendesi te tunelit karpal nderkohe qe lirohet me kujdes ligament
karpal transvers.
Nderkohe qe fut endoskopin kirurgu sheh strukturat e kycit ted ores
ne nje monitor. Nje bisturi e vecante perdoret per te prere vetem
ligamentin karpal transvers. Fascia palmare dhe lekura e kycit te dores
nuk preken.
Ashtu sikurse dhe ne procedure e lirimit te hapur, fundet e lira te
ligamentit karpal transvers lihen te ndara pas lirimit endoskopik per te
shmangur presionin mbi nerving median. Hapesira gradualisht mbushet me
ind fibroz.
Rehabilitimi
Cfare pritet pas trajtimit?
Rehabilitimi Jokirurgjikal
Nese trajtimi jokirurgjikal rezulton i suksesshem, ju mund te vereni
permiresim per 4-6 jave. Mund te jete e nevojshme te vazhdoni te mbani
gjate nates nje mbeshtetese te kycit te dores per te kontrolluar
simptomat dhe per te mbajtur kycin pa u perdredhur ne gjume. Perpiquni
te kryeni aktivitetet tuaja duke perdorur pozicion te shendetshem te
kycit te dores. Kufizoni aktivitetet qe kerkojne levizje te perseritura,
kapje te objekteve te renda dhe dridhje ne duar.
Pas Kirurgjise
Sherimi pas lirimit te hapur te me kohe tunelit karpal. Dhimbja dhe
simptomat e tjera zokonisht fillojne te permiresohen,por mund te keni
ndjeshmeri ne zonen e icizionit per disa muaj pas kirurjise.
Pacientet qe presin gjate para se te kerkojne ndihme mjekesore,
ndonjehere kane veshtiresi ne rregullimin e funksionit pas kirurgjise.
Veshtiresi ne perballje, ne prani te dhimbjes se vazhdueshme dhe mpirjes
mund te coje ne zgenjim nga rezultatet e kirurgjise. Sherimi mund te
doje me shume kohe nga c’pritet ne rastet kur demtimi nervor eshte i
rende. Ne disa raste simptomat nuk zhduken komplet.
Kur hiqen qepjet (penjte), kirurgu juaj mund te kerkoje qe jut e
punoni me nje fizioterapist per 6-8 jave. Medikamentet perdoren ne
fillim per te lehtesuar dhimbjen dhe inflamacionin. Masazh i lehte i
incizionit mund te ndihmoje ne uljen e ndjeshmerise mbi incision dhe
perreth tij dhe te kufizoje formimin e indit cikatricial (fibroz).
Ushtrime te vecanta perdoren per te nxitur rreshkitjen normale te
tendineve dhe nervit median ne brendesi te tunelit karpal.
Gjate ecurise se rehabilitimit, nderkohe qe ju permiresoheni,
terapisti juaj do ju jap ushtrime per te fuqizuar dhe stabilizuar
muskujt dhe artikulacionet e dores, kycit dhe krahut. Ushtrime te tjera
do te perdoren per te permiresuar kontrollin e levizjeve fine.
Terapisti juaj do te punoje me ju per t’ju ndihmuar ne punet tuaja te
perditeshme me kujdes duke sforcuar sa me pak te jete e mundur kycin dhe
doren.
Lirimi Endoskopik
Disa kirurge perdorin nje procedure me te re te quajtur Lirimi
Endoskopik i Tunelit Karpal. Kirurgu pret lehtesisht lekuren per te bere
dy hapje te vogla per te futur endoskopin. Endoskopi eshte nje kamer
televizive e holle e ndertuar nga fibra optike qe lejon kirurgun te shoh
ne brendesi te tunelit karpal nderkohe qe lirohet me kujdes ligament
karpal transvers.
Nderkohe qe fut endoskopin kirurgu sheh strukturat e kycit ted ores
ne nje monitor. Nje bisturi e vecante perdoret per te prere vetem
ligamentin karpal transvers. Fascia palmare dhe lekura e kycit te dores
nuk preken.
Ashtu sikurse dhe ne procedure e lirimit te hapur, fundet e lira te
ligamentit karpal transvers lihen te ndara pas lirimit endoskopik per te
shmangur presionin mbi nerving median. Hapesira gradualisht mbushet me
ind fibroz.
Rehabilitimi
Cfare pritet pas trajtimit?
Rehabilitimi Jokirurgjikal
Nese trajtimi jokirurgjikal rezulton i suksesshem, ju mund te vereni
permiresim per 4-6 jave. Mund te jete e nevojshme te vazhdoni te mbani
gjate nates nje mbeshtetese te kycit te dores per te kontrolluar
simptomat dhe per te mbajtur kycin pa u perdredhur ne gjume. Perpiquni
te kryeni aktivitetet tuaja duke perdorur pozicion te shendetshem te
kycit te dores. Kufizoni aktivitetet qe kerkojne levizje te perseritura,
kapje te objekteve te renda dhe dridhje ne duar.
Pas Kirurgjise
Sherimi pas lirimit te hapur te me kohe tunelit karpal. Dhimbja dhe
simptomat e tjera zokonisht fillojne te permiresohen,por mund te keni
ndjeshmeri ne zonen e icizionit per disa muaj pas kirurjise.
Pacientet qe presin gjate para se te kerkojne ndihme mjekesore,
ndonjehere kane veshtiresi ne rregullimin e funksionit pas kirurgjise.
Veshtiresi ne perballje, ne prani te dhimbjes se vazhdueshme dhe mpirjes
mund te coje ne zgenjim nga rezultatet e kirurgjise. Sherimi mund te
doje me shume kohe nga c’pritet ne rastet kur demtimi nervor eshte i
rende. Ne disa raste simptomat nuk zhduken komplet.
Kur hiqen qepjet (penjte), kirurgu juaj mund te kerkoje qe jut e
punoni me nje fizioterapist per 6-8 jave. Medikamentet perdoren ne
fillim per te lehtesuar dhimbjen dhe inflamacionin. Masazh i lehte i
incizionit mund te ndihmoje ne uljen e ndjeshmerise mbi incision dhe
perreth tij dhe te kufizoje formimin e indit cikatricial (fibroz).
Ushtrime te vecanta perdoren per te nxitur rreshkitjen normale te
tendineve dhe nervit median ne brendesi te tunelit karpal.
Gjate ecurise se rehabilitimit, nderkohe qe ju permiresoheni,
terapisti juaj do ju jap ushtrime per te fuqizuar dhe stabilizuar
muskujt dhe artikulacionet e dores, kycit dhe krahut. Ushtrime te tjera
do te perdoren per te permiresuar kontrollin e levizjeve fine.
Terapisti juaj do te punoje me ju per t’ju ndihmuar ne punet tuaja te
perditeshme me kujdes duke sforcuar sa me pak te jete e mundur kycin dhe
doren.
